انواع نقشه در کارتوگرافی

کارتوگرافی دانش تهیه نقشه است. از آنجا که نمی توان قسمتی از سطح کره زمین را به اندازه واقعی خود بر روی صفحه ای ترسیم کرد باید اندازه پدیده های مختلف زمین را به نسبت معینی کوچک کرد و این عمل بر اساس مبانی و اصول کارتوگرافی به نحوی انجام می شود که کاربران با توجه به نسبت کوچک شده و مشخصات فنی آن بتوانند به مقدار اصلی پی ببرند.

بنابراین علم و هنری که طی مراحل مختلف اندازه گیری و محاسبه و ترسیم، بخشی یا تمام سطح کره زمین را با تکیه بر اصول ریاضی و تناسب هندسی بر روی صفحه ای به نمایش در می آورد، کارتوگرافی نامیده می شود.

تاریخچه نقشه کشی

دانش کارتوگرافی، از ابتدا با دانش ریاضی، نجوم و جغرافیای ریاضی پیوستگی گسترده ای داشته است. فکر تهیه نقشه مربوط به سال های بسیار دور و قرن ها پیش از میلاد می باشد. آثار و نوشته هایی که تا کنون بررسی شده است حکایت از آن دارد که کشیدن کروکی اولین کار در این زمینه است.

انسان های نخستین، شناختی که از اطراف خود بدست می آوردند و مناطقی که برای تهیه غذا، عبور و مرور و گذشتن از موانع پیدا می کردند را به خاطر می سپردند و قصد داشتن این موارد را به فرزندان خود آموزش دهند از این بابت این تصویرهای ذهنی( کروکی) را بر بدنه درختان و ... حک می‌کردند این تصاویر با اینکه چندان از اصول ریاضی پیروی نمی کردند اما ضروریات ترسیم را داشتند. به این نقشه ها که اغلب بر بدنه درختان یا دیوار غارها حک شده است کروکی می گویند.

طبقه بندی نقشه های کارتوگرافی

نقشه های کارتوگرافی را بر حسب عواملی از جمله هدف، نوع مقیاس، دقت، محتوی، ارزش و کاربرد آنها می توان طبقه بندی نمود. البته در تقسیم بندی نقشه های کارتوگرافی، سلیقه کارتوگراف ها تاثیر زیادی دارد.

طبقه بندی نقشه های کارتوگرافی براساس اهداف تهیه نقشه

اهداف تهیه نقشه های کارتوگرافی، بسیار متنوع است. از جمله نقشه های دریایی، کشاورزی، زمین شناسی و ... که به طور کلی به دو دسته تقسیم می شوند :

1) نقشه های عمومی کارتوگرافی

در نقشه های عمومی کارتوگرافی از نظر اهمیت دادن به عوارض، در همه موارد رعایت مساوات شده و استثنایی وجود ندارند. نقشه هایی که شامل عوارض طبیعی مانند قله، دره، گردنه و... و عوارض مصنوعی که توسط بشر ساخته شده اند، مانند جاده، پل و.... در منطقه مورد مطالعه می باشند را نقشه های عمومی کارتوگرافی می گویند. نقشه های عمومی کارتوگرافی ،در کلیه کارهای عمرانی به عنوان نقشه های پایه مورد استفاده قرار می گیرند. مهم ترین و مشخص ترین نمونه های نقشه های عمومی کارتوگرافی، نقشه های توپوگرافی نام دارند که به عنوان نقشه های پایه، برای کلیه کارهای منابع طبیعی و زمین شناسی بکار می روند.

2) نقشه های خاص کارتوگرافی

نقشه های خاص کارتوگرافی در حقیقت همان نقشه های توپوگرافی، به علاوه یک سری اطلاعات جدید و محدوده مربوطه هستند. نقشه های کاداستر، دریانوردی، زمین شناسی، توریستی یا جازبه ای از انواع نقشه های خاص کارتوگرافی هستند. تفاوت نقشه های خاص کارتوگرافی با نقشه های توپوگرافی در این است که هماهنگی و تعادل در نقشه های توپوگرافی بین همه عوارض و پدیده ها حفظ می شود اما درنقشه های خاص به نفع بعضی از عوارض مورد نظر- که هدف تهیه نقشه نیز نشان دادن همان عوارض می باشد- این هماهنگی بهم می خورد.

نقشه های موضوعی کارتوگرافی :

اکثراً نشان دادن نحوه پراکنش مکانی یک صفت یا یک مقدار مختلف و مقایسه متغیرها، متفاوت می باشد. نقشه های موضوعی کارتوگرافی به دو صورت اصلی یعنی کمی و کیفی تهیه می شوند و بر اساس یک سری ویژگی های مختلف به چهار دسته تقسیم می شوند :1- مکانی 2- تصویری 3- الگو 4- دینامیک

نقشه های مکانی در کارتوگرافی :

نقشه های مکانی به چهار دسته زیر تقسیم می شوند:

1- کروکروماتیک Chorochoromatic Map2- کروپلت Choropleth 3- ایزوپلت Isopleth 4- نقطه ای Dot

نقشه های تصویری در کارتوگرافی :

نقشه های تصویری پراکنش عناصر را در یک منطقه با استفاده از تصاویر نمایش می دهند .

نقشه های الگو در کارتوگرافی :

نقشه هایی که بیانگر وضعیت تکامل یک پدیده هستند را نقشه های الگو می گویند؛ در واقع نقشه های الگو در کارتوگرافی مثل نقشه شبکه هیدروگرافی است که به نمایش نحوه پراکنش آبراهه ها در یک حوزه آبخیز می پردازد.