نقشه برداری ماهواره ای

امروزه با پیشرفت فناوری و با بروز شدن زندگی انسان ها در عرصه های مختلف، مانند نقشه برداری ماهواره ای، نقش و اهمیت ماهواره ها نیز پررنگ تر شده است.

تصاویر ماهواره ای

در ابتدا به این موضوع می پردازیم که تصاویر ماهواره ای چگونه تصاویری هستند؟

تصاویر ماهواره ای تصاویری هستند که توسط ماهواره های تحت نظارت دولت و شرکت های بزرگ، از سطح زمین و یا سایر کرات تهیه می شوند. دولت ها برخی از این تصاویر ماهواره ای را به صورت رایگان برای فعالیت های پژوهشی در اختیار عموم قرار می دهند و برخی دیگر از تصاویر ماهواره ای نیز قابل سفارش و خرید بوده و تحت لایسنس به کاربران عرضه می گردد.

اطلاعاتی که می توان از طریق تصاویر ماهواره ای به آن ها پی برد، دارای چند بعد، چند مقیاس و چند طیف متفاوت هستند. تصاویر ماهواره ای یکی از ابزارهای قدرتمند و مهم  به عنوان چشم انسان در آسمان هستند که با استفاده از آن ها و فناوری های سـنجش از دور، مـی تـوان بـا هزینـه و زمـان کمتـر، طیـف وسـیعی از پروژه ها را در سطح جهـانی و یا حتی محلـی بـه نتیجـه رسـاند.

علاوه برنکاتی که ذکر شد، ‍می توان گفت تصاویر ماهواره ای، قابلیت تکرار تصویر برداری از یک محل را دارا می باشند؛  به طوری که می توان  آنها را طبق فاصــله زمــانی چنــد ســاعت تــا چنــد روز در طــول مــاه یــا ســال، مطالعه کرد و امکان اجرای تغییرات و پایش تصاویر ماهواره ای در آن محل وجود دارد.

تصاویر ماهواره ای در زمینه ها مختلفی کاربرد دارند که در اینجا به چند مورد از آنها اشاره می کنیم:

• ماهیگیری

• هواشناسی

• حفاظت از تنوع زیستی

• جنگل داری

• اقیانوس شناسی

• زمین شناسی

• برنامه ریزی منطقه ای

• هوش و جنگ

• آموزش

• و..

تاریخچه تصاویر ماهواره ای

ابتدای جمع آوری تصاویر ماهواره ای، به آمریکا در سال 1960 برمی‌گردد؛ که دولت آمریکا با هدف جاسوسی، اولین ماهواره را با نام کرونا ساخت و با آن به جاسوسی پرداخت. ماهواره بعدی توسط ناسا در سال 1972 با نام لندست و با هدف ارزیابی منابع زمین، به فضا پرتاپ شد که سری های بعد آن نیز ساخته و به فضا پرتاپ شدند. پس از آن کشورهای فرانسه، هندوستان، ژاپن و آژانس فضایی اروپا به صورت مشترک، کشور کانادا و نیز برزیل و چین به صورت مشترک، اقدام به پرتاپ ماهواره نمودند.

بعد از همه ی این ها در سال 2003 با ساخت و پرتاپ ماهواره ای به نام اوربویو با قدرت تفکیک4 متر، قدم جدیدی در عرصه نقشه برداری  ماهواره‌ای برداشته شد.  هم اینک، سازمان تحقیقات فضایی هند، در حال تحقیق دربارۀ ماهواره‌ هایی است که دارای قابلیت ارسال به فضا و بازگشت مجدد به زمین باشند.

کاربرد تصاویر ماهواره ای در برنامه ریزی شهری

شهرها مهم ترین مرکز تجمع انسان ها هستند که کلیه فعالیت های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی در آنجا اتفاق می افتد و اغلب ساکنین آن از طریق اشتغال در همین زمینه ها امرار معاش می کنند.

تمامی این قسمت ها، طبق معیار های مخصوص خود در تصاویر ماهواره ای شناسایی شده و اطلاعات مفیدی درباره موقعیت و اندازه خود، به نقشه برداران می دهند.
امروزه با پیشرفت صنعت تصاویر ماهواره ای، برنامه ریزان شهری و نقشه برداران برای شناسایی وضع موجود مناطق جغرافیایی و چشم اندازهای ساخته دست انسان و بهره گیری از امکانات لازم، از نقشه ها و تصاویر ماهواره ای استفاده می کنند.

کاربرد دیگر عکس های هوایی و تصاویر ماهواره ای در امور شهری مربوط به آمد و شد شهری و تشخیص و تعیین شبکه های ارتباطی متراکم و پرترافیک است که دست اندرکاران امور راهنمایی و رانندگی را در انجام وظایفشان یاری می دهد.

در تعدادی از کشورها که عدم دسترسی به نقشه های قابل اعتماد، یک محدودیت جدی برای توسعه در بسیاری از بخش ها می باشد؛ کاربرد تصاویر ماهواره ای در برنامه ریزی شهری به ویژه در زمینه توسعه شهرها و روستاها، برنامه ریزی و مدیریت، استخراج و استفاده متعادل از منابع طبیعی و محیط زیست، بسیار حائز اهمیت می باشد.

امروزه در بسیاری از رشته ها از جمله در کشاورزی، جنگل داری، برنامه ریزی شهری و منطقه ای، از نقشه های تهیه شده از تصاویر ماهواره ای استفاده می کنند.

همچنین از کاربرد های تصاویر ماهواره ای در مطالعات شهری می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• تصاویر ماهواره‌ای از شهر ها

• تهیه و تولید نقشه‌های کاربری اراضی و واحدهای فیزیوگرافی

• تهیه DTM برای شهرها

• مطالعات قسمت زمین‌شناسی شهرها

• تهیه نقشه گسل ها و شکستگی‌های مناطق شهری

• تعیین زون‌های لرزه‌خیز در مناطق مختلف

• تهیه نقشه حرارتی شهرهای بزرگ

• شناسایی دینامیسم زون‌های ساحلی و بررسی توسعه آن‌ها

• مطالعات فرسایشی شهرها و تعیین زون‌های سیل خیز

امروزه، استفاده از سیستم های ماهواره ای مختلف جهت مشاهده زمین، برای برنامه ریزی شهری به امری ضروری تبدیل شده است. زیرا جزئیات مورد نیاز را برای بررسی محیط های شهری و تغییرات دقیق کاربری اراضی، فراهم می آورند.

مزایای نقشه های ماهواره ای

نقشه های  ماهواره ای مزایای متعددی دارند که می توانیم به آنها دست پیدا کنیم:

1. افزایش بهره وری در بررسی اطلاعات و اصلاح نقشه ها

2. پایه و اساس کارتوگرافی صحیح و انعطاف پذیری برای تطبیق طیف وسیعی از برنامه های جی ای اس، برای کاربران شخصی

3. اطلاعات دقیق و به موقع که پایه و اساس مشاهده کاربری زمین و نظارت بر پتانسیل زمین و ناسازگاری کاربری اراضی می باشد.

اخیرا تصاویر ماهواره ای با وضوح بالا، به عنوان یک گزینه کم هزینه تر نسبت به نقشه برداری هوایی (با سرنشین)، برای تولید نقشه های کاربری زمین در وضعیت فعلی از محیط شهری استفاده می شود.

این نقشه ها می توانند به عنوان یک پایه کامل برای جی ای اس شهری مورد استفاده قرار گیرند و برای به روز رسانی الگو ها و نقشه های توپوگرافی موجود، برای توسعه نقشه های توریسم و موضوعی مختلف استفاده شوند.

کاربرد نقشه برداری ماهواره ای در زمین شناسی

یکی از کاربرد های نقشه برداری ماهواره ای، تهیه نقشه‌های زمین‌شناسی می باشد. تهیه نقشه یک منطقه از زمین، از طریق نقشه برداری ماهواره ای به انجام می رسد، تا به انسان ها كمك كند مكان هاي مورد نظرشان را از روی نقشه های تهیه شده از طریق نقشه برداری ماهواره ای پيدا كنند، که این خود یکی از کاربردهای نقشه برداری ماهواره ای در زمین شناسی محسوب می شود.
علاوه بر اینکه انسان ها، نقشه های تهیه شده از نقشه برداری ماهواره ای را مورد استفاده قرار مي دهند تا محل قرارگيري مكان هاي مختلف را پيدا كنند؛ از آن برای اینکه مسافت ها را بدانند، طرح سفر بچينند و مسيرشان را از روی نقشه های تهیه شده پيدا كنند، نیز از نقشه برداری ماهواره ای  کمک می گیرند. همه ی این موارد خود، از کاربردهای نقشه برداری ماهواره ای در زمین شناسی است .

در اینجا نیز انواع کاربرد نقشه برداری ماهواره ای در زمین شناسی آورده شده است:

• تهیه نقشه‌های زمین‌شناسی

• زمین‌شناسی ساختمانی و تکتونیک

• زمین شناسی مهندسی

• بررسی نواحی کویری و بیابانی

• مطالعات اکتشافات معدن، نفت و گاز

• مطالعات مربوط به ژئوترمال و فعالیت های آتشفشانی

• مطالعات بلایای زمینی، زلزله، آتشفشان

• مطالعات یخچال ها

• زمین‌شناسی دریایی و ساحلی