کارتوگرافی

کارتو گرافی علم و هنر تهیه نقشه است که ژئودزی، عملیات زمینی، فتوگرامتری ترسیم و چاپ از مراحل تهیه نقشه هستند. البته در یک تعریف بهتر، مراحل بعد از برداشت زمینی و فتوگرامتری را که همان ترسیم و چاپ نقشه  است،کارتوگرافی می گویند.

رشته کارتوگرافی در واقع یکی از گرایش های رشته جغرافیاست و جغرافیا در حقیقت مطالعه روابط بین جوامع بشری و محیط زندگی آنهاست. به بیانی دیگر جغرافیا دانشی است که درباره سطح زمین و پدیده‌های طبیعی، آب و هوا، رستنی‌ها، خاک، فراورده‌ها و مانند آن و پراکندگی آن‌ها بر روی زمین و روابط آن‌ها با انسان گفت و گو می‌کند و سه گروه تخصصی آن، رشته جغرافیای طبیعی، جغرافیای انسانی - اقتصادی و رشته کارتوگرافی است.

کارتوگراف کیست؟

در واقع تهیه نقشه از یک منطقه با دوسری فعالیت انجام می‌گیرد. اولین فعالیت جمع آوری اطلاعات توسط مهندسین نقشه بردار است و دومین فعالیت ترسیم نقشه بر اساس آن اطلاعات یا همان کارتوگرافی است که توسط کارتوگراف انجام می شود. اطلاعاتی که توسط نقشه برداران بدست آمده برای همه قابل استفاده نیست و این کار کارتو گراف است که این داده های خام را می پروراند و به نقشه هایی گویا و قابل فهم و مطلوب تبدیل می کند.

كارتوگرافي بيشتر يك هنر است، چون کار يك كارتوگراف تنها نشان دادن اطلاعاتي خاص بر روي يك صفحه نيست بلكه بايد اين اطلاعات را به صورت سمبليك و يا يك سري خطوط كه منشأ آن ها ریاضی است، دربیاورد. يك كارتوگراف بايد به گونه‌اي عمل كند كه بيننده ضمن درك مفاهيم، به ديدن نقشه علاقه ‌مند شود، بدین منظور باید در انتخاب سمبل‌ها، طراحي و رنگ آميزي نقشه کارتوگرافی، بصورت ماهرانه عمل کرده و از اصول زيبا سازي استفاده كند.

امروزه علم کارتوگرافی به طور کلی شامل فعالیت های مربوط به آماده سازی نقشه و بهره گیری از نقشه است؛ به مفهوم ساده تر علم کارتوگرافی شامل موضوعات زیر است:

1-آموزش

2-نحوه استفاده از نقشه

3- مطالعه سير تكاملي كارتوگرافی

4- جمع آوري و بايگاني نقشه

5- تهيه كاتالوگ

6- فعاليت هاي مربوط به تهيه فهرست

7- طراحي و ساخت نقشه و چارت

8- طراحي و ساخت پلان و اطلس

پنچ اصل اصلی در کارتوگرافی!

پنج اصل که در کارتوگرافی باید برای تهیه نقشه از آن پیروی کنید:

۱ – مقياس (Scale)

۲- سيستم تصوير (Map Projection)

۳ – جنراليزه  (Generalization)

۴ – طراحي  (Design) 

۵ – ترسيم و توليد (Map Produce)

مقیاس

همه نقشه ها اندازه ای کوچک تر از واقعیت دارند و اولین تصمیمی که کارتوگراف می گیرد؛ تعیین ابعاد، بین واقعیت و نقشه است که به این نسبت در واقع مقیاس Scale می گویند.

سیستم تصویر

نقشه ها، وضع نسبی ابعاد پدیده ها را نشان می دهند. پدیده فضایی دارای سه مشخصه است که شامل: طول، عرض و ارتفاع می شود. بهره گيري از تصويري  که بوسيله آن بتوان ابعاد سه گانه سطح کروي را روي سطح مسطح منتقل کرد؛ يکي از اهداف کارتوگراف است. فرآیند انتقال سطح کروي برسطح مسطح، اصطلاحا به سيستم تصوير نقشه معروف است. این سیستم برای همه نقشه ها لازم و ضروری است.

جنرالیزه

یکی از مشکل ترین عملیاتها در کارتوگرافی، جنرالیزه کردن، خلاصه کردن یا ساده کردن اطلاعات است. عوامل موجود در نقشه، در مواقع ضروری باید ساده شوند و اطلاعات ساده شده و لازم باید طوری نشان داده شوند که در رابطه با هدف نقشه از نظر تصویری و نمایش مورد تایید قرار بگیرند. اطلاعات آماری که در نقشه وجود دارد نیز باید به گونه ای خلاصه و ساده شود که نشان دهنده ویژگی اصلی اطلاعات باشد.

طراحی

طراحی  در کارتوگرافی شامل مراحل مختلفی است؛ از جمله تصمیم‌گیری در مورد روش‌های نمایش، اندازه و نوع حروف، ضخامت خطوط، رنگ و سایه روشن، علائم، راهنمای نقشه و ایجاد هماهنگی‌های لازم بین عناصر مختلف گرافیکی از جمله مراحل فوق است.

ترسیم و تولید

در قدیم رسم بر این بود که نقشه با مرکب و قلم ترسیم می‌شد. امروزه توسعه و تکمیل شدن روش ترسیم اسکرایبینگ (scribing) ، اختراع کاغذهای پلاستیکی، فیلم های عکاسی، روش های چاپ نمونه و.... باعث شده است تا مراحل ساختن، تولید و چاپ نقشه، به گونه ای به یکدیگر آمیخته شوند که نتوان آن ها را از هم تفکیک کرد. نقشه‌ها ابزارهاي اوليه برای نمايش ارتباطات مکاني بوده بنابراين اسناد بسيار مهمي هستند. چند عنصر کليدي براي تهيه نقشه‌ها در کارتوگرافی وجود دارد که به بيننده در درک بهتر ارتباطات نقشه، کمک مي کند. اين عناصر کليدي شامل موارد زیر است:

1- قالب داده ها : چهارچوب داده بخشی از نقشه است که بصورت لایه‌های داده نمایش داده می‌شود. این بخش مهمترین قسمت نقشه است.

2- راهنمای نقشه : راهنما، رمز گشای قالب داده‌ها در نقشه است. بنابراین بصورت متداول به عنوان کلید معرفی می‌شود. توضیح جزئیات هررنگ، بصورت نماد یا رده بندی در این بخش توضیح داده می‌شود.

3- موضوع : موضوع بسیار مهم است، چرا که توضیحی فوری ومختصر درباره شرح نقشه به بیننده می‌دهد. عنوان، به سرعت موضوعی که بر اساس آن نقشه تهیه شده و موقعیت داده‌ها را اطلاع می‌دهد.

4- جهت شمال : هدف این علامت یا نشانه مشخص نمودن جهات جغرافیایی است و به بیننده امکان می‌دهد نقشه را بر اساس شمال جغرافیایی توجیه نماید. بیشتر نقشه‌ها جهت شمال را در بالای صفحه نشان می‌دهند.

5- مقیاس : مقیاس ارتباط بین قالب داده‌ها با اندازه‌های آنها، در دنیای واقعی را شرح می‌دهد. انتخاب مقیاس از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، زیرا مقیاس باعث ایجاد فضایی در نقشه می‌گردد که در آن قسمتی از واقعیت‌ها به صورت خلاصه گنجانده می‌شود.

6- رونگاشت : این بخش از نقشه اطلاعات مهمی را شامل می‌شود(Meta Data). در این قسمت از نقشه، توضیحاتی درباره منبع اطلاعات پروژه و هرگونه توصیفی که مورد نیاز است، جای می‌گیرد.

7- مرز ها : قرارگیری مرزها در نقشه به محصور کردن تمام عناصر نقشه کمک می‌نماید. به علاوه، مرزهای داخلی، عناصر نقشه را طبقه ‌بندی می‌نماید. مرزها همچنین حدود خارجی نقشه را معین می‌کنند.

8- تصویر کلی نقشه : تمرکز بر روی یک ناحیه، نمایی کلی از منطقه به خصوص برای جهت یابی بینندگانی که با منطقه مورد نظر آشنا نیستند، ارائه خواهد نمود. به علاوه، این تصویر کلی یک مفهوم بصری راجع به قرارگیری ناحیه مورد مطالعه در منطقه‌ای که آن راپوشش می دهد، در اختیار بیننده قرارمی‌دهد.

9- شبکه مدارها و نصف النهارها و خطوط راهنما : شبکه مدارها و نصف النهارها، شبکه‌ای است که در زیر لایه چهارچوب داده‌ها قرار می‌گیرد. این شبکه می‌تواند به صورت خطوط طول و عرض جغرافیایی قرار گرفته و به جهت‌گیری بیننده در نقشه کمک کند.این خطوط راهنما، به صورت یک دسته سلول‌های قراردادی درنقشه بوده و به عنوان یک راهنمای کمکی، بیننده را در بخش خاصی از نقشه راهنمایی می‌کنند.

البته عناصر دیگری مانند متن، نمودارها، تصاویر و … نیز می‌باید به نقشه اضافه شوند تا از لحاظ کارتوگرافی کامل گردد. به عنوان مثال می‌توان ازعلامت‌های اختیاری نام برد. بیشتر این نشانه‌ها با اینکه الزامی نیستند می‌توانند برای کمک به بیننده اضافه شوند.

انواع کارتوگرافی

تکنولوژی کارتوگرافی دائما درحال تغییر است و این تغییرات به منظور پاسخگویی به تقاضای نسل جدید نقشه برداران و تهیه‌کنندگان نقشه هاست. اولین نقشه ‌ها بصورت دستی و با قلم‌ مو روی پوست ترسیم شدند، بنابراین دارای تنوع درکیفیت و محدودیت در توزیع بودند. امروزه تجهیزات رقومی جدید، امکان صحت بیشتر و قابلیت نگهداری دیجیتالی را در اختیار تهیه‌کننده قرار می‌دهد .برای درک نقشه‌های پایه، کارتوگرافی به ۲ دسته عمده تقسیم بندی می‌شود:

۱) کارتوگرافی عمومی(عام)

نقشه‌های عمومی منابع و موقعیت‌های زیادی را ارائه می‌دهند و عموما به صورت سری تولید می‌شوند. برای مثال: نقشه‌های توپوگرافی با مقیاس ۱:۲۴۰۰۰سازمان زمین‌شناسی امریکا با نقشه‌های توپوگرافی ۱:۵۰۰۰۰ کانادایی قابل مقایسه هستند. در حقیقت کارتوگرافی عام، هنر و فن آفرینش نقشه است که کلیه مراحل تهیه نقشه یعنی ژئودزی، عملیات زمینی، فتوگرامتری، ترسیم و چاپ را شامل می‌شود.

۲) کارتوگرافی موضوعی(خاص)

کارتوگرافی موضوعی، شامل نقشه‌هایی با موضوعات جغرافیایی خاص و انتقال آن به کاربران خاص می‌شود و تمام مراحل بعد از برداشت زمینی، فتوگرامتری یا به عبارت دیگر، اطلاعات اولیه برای تهیه نقشه را شامل می‌شود. در حقیقت، این مرحله قسمت اعظم کار تهیه نقشه محسوب می گردد. کارهایی از قبیل تنظیم پیش نویس، ترکیب اطلاعات و استفاده از نقشه‌ها و مدارک مربوطه، انتخاب شبکه، تعیین علائم و نوشته‌ها، هماهنگی اطلاعات موجود در نقشه، طراحی اطلاعات حاشیه نقشه، انتخاب روش ترسیم، چاپ و تکثیر، مراحل مختلف کارتوگرافی خاص را تشکیل می‌دهد.

جهت بهرمندی از خدمات مشاوره در زمینه کارتوگرافی و همچنین استعلام قیمت کارتوگرافی با طرح گراد در تماس باشید.